Ra đời năm 1973 ở Nhật Bản, đến nay FamilyMart đã phát triển thành thương hiệu cửa hàng tiện lợi lớn thứ hai của xứ sở mặt trời mọc, mở rộng đến 8 quốc gia khác. Nhưng FamilyMart trong những năm cuối thập niên 2010 cũng là cuộc trở mình với những khó khăn và thử thách mới. Dân số nước Nhật già hóa kéo theo sự thiếu hụt nhân viên, trong khi các đối thủ sừng sỏ như 7-Eleven và Lawson chưa bao giờ sẩy chân trong cuộc đua tranh giành thị trường.
Năm 2016 là một dấu mốc to lớn khi FamilyMart được sáp nhập thành tập đoàn FamilyMart UNY Holdings Ltd với cổ đông chính là ITOCHU. Đồng thời, việc hợp nhất hai thương hiệu cửa hàng tiện lợi lớn thứ 3 và 4 của Nhật Bản - FamilyMart và Circle K Sunkus - tưởng hoàn toàn là lợi thế nhưng cũng tiềm ẩn các rủi ro. Mỗi chuỗi cửa hàng này đều có lượng khách hàng trung thành riêng, bản sắc riêng, cách tính phí nhượng quyền thương hiệu cũng khác biệt.
Làm sao có thể hòa nhập để tạo ra "Một FamilyMart" duy nhất?
Thế nhưng "thời thế tạo anh hùng", thật thú vị làm sao khi đứng trước chuỗi vấn đề nan giải, FamilyMart đã nhìn ra cho mình một nhà cầm quân khả dĩ duy nhất. Đó chính là Takashi Sawada - người cố vấn cho FamilyMart từ năm 2015 và hiện là giám đốc điều hành kiêm chủ tịch của FamilyMart UNY Holdings Ltd. Nhìn lại chặng đường sự nghiệp của vị chủ tịch này, không quá lời khi khẳng định ông và FamilyMart sinh ra là để dành cho nhau.
Trực diện, mạnh mẽ và quyết thắng - đây chính là các đặc trưng dễ thấy nhất của chủ tịch Sawada. Tuy nhiên điều đáng chú ý không kém là vế thứ hai của song đề mà ông đặt ra: "Thế nhưng nếu như doanh nghiệp chỉ lấy việc tăng trưởng các con số làm mục tiêu duy nhất, tôi không tin họ sẽ phát triển bền vững".
Năm 1973 khi FamilyMart đặt viên gạch đầu tiên xây dựng đế chế, Takashi Sawada cũng chỉ là một cậu thiếu niên 16 tuổi, vừa trải qua quãng đời tuổi thơ xốc nổi. Ông sinh ra tại làng Yoshinoya trong gia đình có bố là hiệu trưởng trường cấp I, mẹ làm giáo viên thế nhưng lại rất ghét đi học.
Bước ngoặt chỉ đến ở cuối năm cấp III khi cậu thiếu niên sang Mỹ vào mùa hè, tá túc tại nhà của một vị khoa học gia NASA. Trở về từ chuyến đi ngắn hạn, Sawada còn được thổi bùng ngọn lửa đam mê khoa học. Ông quyết tâm rèn luyện và thi đỗ vào trường ĐH Sophia ngành Khoa học & Công nghệ. Đây cũng chính là thời gian chàng trai trẻ định hình đầu óc cực kỳ chiến lược của mình.
Ngay khi vào trường, Sawada đã bị cuốn vào câu lạc bộ bóng bầu dục đầy máu lửa. Theo ông, đây là môn thể thao trí tuệ và sử dụng chiến lược ở mức độ cao.
Nhưng dĩ nhiên, đối với một môn thi đấu khốc liệt, dù có chiến thuật chu toàn cỡ nào thì chấn thương là không thể tránh khỏi. "Mu bàn tay và dây chằng của tôi lúc nào cũng đau nhói. Nhưng vì từng bỏ cuộc cay đắng với môn bóng chày thời cấp II, lần này tôi không thể đầu hàng". Cuối cùng, Sawada trở thành thủ lĩnh đội bóng bầu dục - vị trí lãnh đạo đầu tiên mà ông trải nghiệm, cũng là cái nôi tôi luyện cho tinh thần không thể khuất phục.
Dù lớn tuổi nhưng ông Takashi Sawada vẫn luôn đam mê thể thao
Mang tinh thần đó, Sawada gia nhập tập đoàn thương mại ITOCHU năm 1981, làm việc trong mảng hóa chất. Nhưng do nhìn thấy đầu óc sắc sảo của Sawada, ban lãnh đạo đã đưa ông sang lĩnh vực kinh doanh. Suốt hơn 16 năm đầu quân cho ITOCHU, khi đã dày dạn kinh nghiệm, không ít lần Sawada kiến nghị rằng "Các công ty thương mại cần chuyển mình về phía bán lẻ nhiều hơn". Tuy nhiên đường hướng của ITOCHU lại khác, họ trân trọng ý kiến của Sawada nhưng cảm thấy thời cơ chưa chín muồi.
Khoảng thời gian này cũng xảy ra biến cố gia đình khi bố Sawada đột ngột qua đời. Lúc về chịu tang, ông vô cùng bất ngờ khi nhìn thấy đã có gần 2.000 người đến viếng, hầu hết là học trò cũ của bố.
Từ đó, Sawada lần đầu cảm nhận được niềm tin kiên định vào tương lai. Giống như người bố hiệu trưởng hết lòng vun đắp cho sự nghiệp trồng người, khi qua đời khiến hàng ngàn học sinh tiếc nhớ; nhìn lại bản thân mình, Sawada hiểu rằng để gặt hái được quả ngọt vào 10 - 20 năm sau, hãy ươm mầm ngay từ bây giờ...
Năm 1997, ở tuổi 38, ông quyết định gác lại công việc ở ITOCHU để dấn thân vào hướng đi mới. Đó là ngành bán lẻ, với việc gia nhập tập đoàn Fast Retailing.
Khi bước chân vào Fast Retailing, Sawada vẫn kiên trì với các mục tiêu "tăng số". Thành công nổi bật nhất trong giai đoạn này phải kể đến Uniqlo. Được truyền cảm hứng từ Tadashi Yanai - chủ tịch của cả Fast Retailing lẫn Uniqlo, Sawada bắt đầu mơ những giấc mơ lớn.
Chủ tịch Yanai đã nói: "Nếu anh thiết lập được quy trình sản xuất và bán ra sản phẩm tốt, anh sẽ nhanh chóng kiếm được 1.000 tỷ yên trong thị trường 15.000 tỷ yên này". Từ đó, Sawada miệt mài gửi fax để "thiết lập một quy trình hoàn hảo" theo lời chủ tịch Yanai, bao gồm các đề xuất như "túi xách phải làm sao để mở ra được nhanh hơn", "giá niêm yết và giá khi thanh toán đôi khi chênh nhau"...
Hai tháng sau, chủ tịch Yanai chỉ đáp gọn: "Anh nói đúng". Kế đó, hai vị phó - tổng cùng nhau đưa Fast Retailing từ con số doanh thu 40 tỷ yên tăng thần tốc lên 400 tỷ yên trong vòng 5 năm.
Cảm thấy tiềm lực đã đủ, ông rời khỏi ghế Phó chủ tịch Fast Retailing để đồng sáng lập hai công ty tư vấn kinh doanh là Kiacon năm 2003 và Revamp năm 2005. Đạt được nhiều thành công hơn cả là Revamp (nghĩa là "cải tổ"). Dưới sự dẫn dắt tài tình của Sawada, công ty đã tư vấn thành công, đem lại "sinh mạng" mới cho Krispy Kreme Doughnuts, Lotteria hay có cả một vài dự án với FamilyMart.
Ở đỉnh cao của sự nghiệp, chủ tịch Sawada lại phát hiện ra mình mắc bệnh ung thư! Ông tưởng tất cả là "một trò đùa" vì một người khỏe mạnh, thường xuyên luyện tập thể thao như mình sao lại có thể mắc căn bệnh quái ác kia chứ?
Ngay cả khi 2/3 dạ dày phải cắt bỏ trong quá trình trị liệu, ông vẫn luôn duy trì tốt vai trò lãnh đạo ở Revamp. Và rồi, ngài chủ tịch đã nhận được những lời động viên, tin tưởng của cấp dưới chính nhờ ý chí kiên cường của mình.
Khoảng 3 năm sau, Sawada bắt đầu tập luyện trở lại 3 môn thể thao phối hợp, thậm chí còn một mình bơi thuyền 60 km để kỉ niệm lần sinh nhật lần thứ 60! Sawada cho thấy ông đã "tái sinh" chính mình, cũng thần kì như việc đem tới nguồn sống mới cho các công ty gặp khó khăn. Đến tháng 6/2016, một cơ hội mới lại gõ cửa ngài chủ tịch ở tuổi lục tuần.
Mùa hè 2016, Chủ tịch Revamp có hẹn với Junji Ueda, nhà lãnh đạo đang giữ vai trò quan trọng ở ITOCHU - công ty đầu tiên của Sawada và cũng là cổ đông lớn nhất của FamilyMart. "Anh có thể giúp chúng tôi chứ?" - Udea đề nghị. "Giúp ư? Ý của ngài là thế nào?" - Sawada hỏi lại.
Junji Ueda - người đứng sau thành công của các thương vụ sáp nhập vào FamilyMart - giải thích rằng trong ngành cửa hàng tiện lợi, ông nghĩ chỉ có hai đối thủ mạnh nhất mới có thể song đấu để tồn tại. Vì thế, FamilyMart đã quyết định thâu tóm Circle K Sunkus, gộp 6.000 cửa hàng của họ vào khoảng 12.000 cửa hàng hiện có của FamilyMart, trực tiếp “hất cẳng” Lawson để so kè với đối thủ mạnh nhất 7-Eleven.
Tính đến tháng 9/2016, FamilyMart có 18.123 cửa hàng, không kém bao nhiêu so với 18.860 cửa hàng trên toàn Nhật Bản của 7-Eleven. Thế nhưng con số doanh thu thì có sự chênh lệch lớn, FamilyMart năm 2016 đạt tổng doanh thu 58,4 tỷ yên, tương đương với Lawson và thua 7-Eleven khoảng 15,2 tỷ yên.
Như chúng ta đã bàn từ đầu, FamilyMart đang đứng trước một vận mệnh mới. Chuyện sáp nhập thâu tóm trong thời kì dẫn dắt của Junji Ueda đã hoàn thành; nhưng chặng đường tương lai phải đi như thế nào thì đành trông cậy vào một luồng sinh khí mới, và đó chính là lí do ngài Takashi Sawada được mời.
Đứng trước cơ hội hiếm có này, một đấu thủ kiên cường như Sawada sao có thể chối từ? Tuy vậy ông đưa ra điều kiện 3D, chính là: "Decide. Do. Don't Escape" (Quyết định. Thực thi. Không rút lui). Phương châm mạnh mẽ này vừa xuất phát từ bản tính vốn có của Sawada, nhưng cũng là ý chí ông đúc kết được sau 38 năm sóng gió. Từ vết thương lòng khó quên thời câu lạc bộ bóng chày cấp II, nỗi ấm ức không cùng quan điểm với ITOCHU trong những năm cuối tuổi 30 đến niềm tin mạnh mẽ vào tương lai sau khi bố mình qua đời... Tất cả đã tạo nên một Sawada vừa khôn khéo, sắc sảo, mang tầm vóc doanh nhân lớn nhưng vẫn hào sảng và cương trực như ngày nào.
Tháng 9/2016, Takashi Sawada chính thức ngồi vào ghế Chủ tịch kiêm Giám đốc điều hành của FamilyMart UNY Holdings, dẫn dắt chiến hạm này đương đầu với những đợt sóng mới.
Không chỉ nói suông, ngài chủ tịch còn từng có thời gian thử làm nhân viên bán hàng. Ví dụ, Sawada chia sẻ rằng nếu là trước đây, ông chỉ nghĩ đồng phục của nhân viên phải làm sao cho bền chắc và được sản xuất với chi phí thấp nhất. Nhưng khi trực tiếp ra thực địa, chủ tịch nghĩ rằng tại sao không thêm vào đó yếu tố "dễ thương"? Chính các nhân viên bán hàng là người trực tiếp tạo ra ảnh hưởng và sự kết nối với người tiêu dùng, vì vậy phải truyền cảm hứng cho họ đầu tiên.
Sau 3 năm ngồi vào ghế lãnh đạo, cuộc chiến của Sawada và 6.000 nhân viên ở trụ sở FamilyMart chỉ mới bắt đầu. Thách thức của họ không chỉ là hợp nhất thành "một FamilyMart", hướng tới Thế vận hội Mùa hè Tokyo 2020 hay cạnh tranh với 7-Eleven... Ở tầm nhìn xa hơn, chủ tịch Sawada muốn biến FamilyMart ngày càng tiện lợi hơn nữa, trở thành nơi mua sắm được yêu thích số 1 Nhật Bản.
"Trong tương lai gần, chúng ta sẽ áp dụng hình thức thanh toán không tiền mặt. Sau đó, bạn có thể mua ô tô hay giao dịch bất động sản ngay tại FamilyMart. Ở những nơi thưa dân, ánh sáng từ cửa hàng vào ban đêm sẽ giúp giảm bớt tình trạng phạm tội.
Hiện giờ, mỗi ngày ở Nhật Bản có khoảng 15 triệu lượt khách đẩy cửa bước vào một cửa hàng FamilyMart, để nghe thấy tiếng chuông ngân vang quen thuộc kèm theo lời chào mừng hồ hởi của nhân viên phục vụ. Nhưng mấy ai từng nghĩ, để có được sự thỏa mãn của khách hàng thì các nhân viên FamilyMart đã phải đánh đổi bằng những giọt mồ hôi vất vả mà ngoài miệng vẫn nở nụ cười tươi tắn nhất…
Cùng lúc đó, trách nhiệm của những nhà lãnh đạo FamilyMart như chủ tịch Takashi Sawada là thấu hiểu tất cả, kịp thời phản ứng với nhu cầu của khách hàng và với sự thay đổi của môi trường xã hội đang ngày càng đa dạng hơn bao giờ hết.
Vấn đề này không hề dễ nhưng với một nhà cầm quân vững chãi, linh hoạt, đầy hứng khởi như Sawada, không ngoa khi nói rằng mảng cửa hàng tiện lợi nói riêng và ngành bán lẻ Nhật Bản nói chung đang hồi hộp dõi theo từng nước cờ tiếp theo của ông.