Nức tiếng một thời với snack cua xanh
Việt Nam Bánh kẹo Công ty (Vinabico) vốn là một doanh nghiệp chuyên sản xuất bánh kẹo, snack được ra đời năm 1974, có biểu tượng logo là con thiên nga trắng. So với nhiều thương hiệu có tên tuổi của đất Sài Gòn xưa, Vinabico có thâm niên ngắn hơn, song có quy mô lớn đầu tiên tại thị trường miền Nam.
Việt Nam Bánh kẹo Công ty là tên do ông Trương Hy – người sáng lập đặt. Khi ông Hy bàn giao công ty cho Nhà nước vào năm 1978, đã có ý kiến thay đổi tên. Nếu ông Nguyễn Văn Khá, Giám đốc Công ty lúc đó không cương quyết thuyết phục giữ lại tên thì chưa chắc công ty phát triển và khi liên doanh với Tập đoàn Kotobuki (Nhật), đối tác buộc phải thừa nhận thương hiệu Vinabico không thể mất trong liên doanh.
Từ đây cho đến tận năm 1992, Vinabico trở thành nhà sản xuất chủ lực các sản phẩm bánh kẹo cung cấp cho thị trường cả nước. Một năm sau, Vinabico hợp tác với Tập đoàn Kotobuki, thành lập Công ty Liên doanh Vinabico - Kotobuki với mục tiêu đổi mới những công nghệ sản xuất và quản lý tiên tiến nhất.
Chỉ một thời gian ngắn sau, Liên doanh Vinabico – Kotobuki đưa ra thị trường loại snack đầu tiên được sản xuất tại Việt Nam. Đây chính là loại snack được người tiêu dùng ưa chuộng với tên gọi thân mật "Cua xanh" và được đưa vào danh sách các sản phẩm công nghiệp chủ lực của TP HCM. Những chiếc bánh hình con cua, vị giòn, mằn mặn từ lâu đã trở thành một phần ký ức của thế hệ 8x, 9x.
Không chỉ sản phẩm này, vào thời kỳ đó, tất cả các sản phẩm của hãng từ snack cua đến bánh quy hay bánh trung thu… có mặt rộng khắp ở các siêu thị và tạp hóa bình dân.
Bánh snack cua xanh của Vinabico giờ chỉ còn trong ký ức thế hệ 7X, 8X?
Với nguồn lực tích lũy suốt nhiều năm, năm 2003, Vinabico mua lại phần vốn và công nghệ Nhật Bản trong liên doanh Vinabico – Kotobuki để chuyển đổi thành Công ty cổ phần Bánh kẹo Vinabico. Đến năm 2006, hãng đầu tư mở rộng bằng việc xây dựng thêm nhà máy mới tại Khu công nghiệp Trảng Bàng.
Suốt 8 năm liền từ 1998 – 2005, Vinabico luôn nằm trong số Top 10 thương hiệu bánh kẹo trong nước. Năm 2005, Vinabico còn là 1 trong 500 thương hiệu nổi tiếng nhất Việt Nam trong cuộc khảo sát người tiêu dùng toàn quốc do Tập đoàn Nghiên cứu Thị trường ACNielsen tổ chức.
Thế nhưng, sau khi cổ phần hóa, do gặp khó khăn trong khâu tiếp nhận công nghệ Nhật cũng như vấn đề nhân lực nên Vinabico dần bị yếu thế và lu mờ so với các sản phẩm ngoại nhập. Snack cua nức tiếng một thời dần vắng bóng trên thị trường bánh kẹo và gần như bị quên lãng.
“Biến mất” theo một kịch bản rất đau lòng
Vào giai đoạn này, Công ty Cổ phần Kinh Đô (KDC) thâu tóm 51% cổ phần của Vinabico, tiến tới sở hữu toàn bộ số cổ phần của thương hiệu này.
Và chuyện gì đến cũng đến, năm 2015, Kinh Đô chính thức xóa bỏ tư cách pháp nhân độc lập của Vinabico. Các bịch bánh cua xanh tiếp tục được bắt gặp ở các tiệm tạp hóa, trên các trang thương mại điện tử… dù không còn logo con thiên nga trắng ở phía trái bao bì nữa.
Tuy nhiên, số lượng này lại không nhiều và hình như cũng chẳng được lòng các bạn nhỏ thế hệ 10x, 11x nữa khi đã có hàng chục thương hiệu ngoại nhập sở hữu bao bì và mẫu mã vô cùng đa dạng, bắt mắt, thu hút hơn trên thị trường như Oishi, Lay’s, O’star, Fritos...
Giờ đây, có lẽ chỉ còn lại những người sinh những năm cuối 8x đầu 9x là còn nhớ rõ hương vị “thần thánh” của snack cua xanh và cảm giác mãn nguyện khi cầm trên tay gói snack của một phần tuổi thơ không thể thiếu với rất nhiều người!
Quay trở lại với việc xóa bỏ tư cách pháp nhân độc lập của Vinabico, báo cáo tài chính bán niên 2015 hợp nhất sau soát xét của KDC cho biết, ngày 26/2/2015, Vinabico đã được sáp nhập toàn bộ vào Kinh Đô. Sau sáp nhập, Vinabico không còn tư cách pháp nhân độc lập như trước đây. Dữ liệu tra cứu về Công ty Cổ phần Vinabico cũng cho thấy doanh nghiệp đóng cửa vào 7/10/2015.
Thị trường bánh snack tràn ngập các tên tuổi mới.
Trước đó, Kinh Đô đã sở hữu 100% vốn của Vinabico từ năm 2013 sau khi KDC phát hành thêm cổ phiếu để hoán đổi toàn bộ cổ phiếu của Vinabico theo nghị quyết Đại hội cổ đông thường niên 2012. Từ công ty cổ phần, Vinabico trở thành Công ty TNHH MTV sau khi Kinh Đô thâu tóm.
Việc thâu tóm Vinabico khi ấy được đánh dấu là sự quay lại lĩnh vực bánh kẹo của đại gia Kinh Đô lúc bấy giờ - sau thời gian “trầy trật” với các khoản đầu tư ngoài ngành. Nhưng rồi, đơn vị này lại xóa bỏ tư cách pháp nhân độc lập của Vinabico.
Hơn nữa, chính bản thân Kinh Đô cũng “bỏ bê” ngành bánh kẹo khi năm 2014, đã bán đến 80% cổ phần mảng bánh kẹo cho Tập đoàn Mondelẽz International (Mỹ) với giá 370 triệu USD (tương đương 7.846 tỷ đồng tại thời điểm đó). 20% còn lại thì bán vào tháng 8/2016 trị giá 2.000 tỷ đồng.
Như vậy, thương hiệu bánh kẹo nổi tiếng của doanh nghiệp trong nước mang tên Kinh Đô, sở hữu hàng loạt nhãn hàng bánh quy giòn AFC, bánh bông lan Solite, bánh quy Cosy, bánh trung thu... rồi cả thương hiệu Vinabico chính thức thành doanh nghiệp có 100% vốn của nhà đầu tư nước ngoài.
Nhà sáng lập thương hiệu Kinh Đô thời đó luôn khẳng định đây là chiến lược kinh doanh mang tính chủ động của doanh nghiệp chứ hoàn toàn không bị nhà đầu tư ngoại thâu tóm như một số nhãn hàng Việt khác.
Quả thật, đầu năm 2020, Kido (tên cũ là Kinh Đô) tuyên bố sẽ quay trở lại thị trường bánh kẹo kể từ quý III/2020 với thương hiệu Kingdom. Còn Mondelēz International tuyên bố đây là khoản đầu tư quan trọng với mục đích nâng vị thế và là chiến lược phát triển quan trọng của Tập đoàn tại khu vực châu Á.
Cho đến nay, thương vụ M&A này được coi là có quy mô lớn nhất trong ngành bánh kẹo tại thị trường nội địa và một lần nữa, bánh kẹo nội đã thực sự mất dần nhiều thương hiệu lớn trong “cơn lốc” hội nhập sâu.