Là một trong những thương hiệu giày thể thao lớn nhất thế giới, từ lâu Nike đã sở hữu một lượng tín đồ hâm mộ đông đảo. Nhưng ít ai ngờ, câu chuyện khởi nghiệp của Nike lại dựa trên lời nói dối của nhà sáng lập Phil Knight.
Tên tuổi và thành công được xây dựng từ... lời nói dối
Năm 1962, nhà sáng lập Phil Knight sắp tốt nghiệp trường Stanford và đang tìm kiếm ý tưởng cho bài luận văn. Với tư cách là một vận động viên chạy đường dài của trường đại học, Knight có ý tưởng nhập giày từ Nhật Bản với chất lượng tương đương như Puma hay Adidas vốn rất nổi tiếng thời đó. Sau khi tốt nghiệp, Knight vẫn bị ám ảnh bởi ý tưởng này mặc dù mới chỉ được nhìn thấy các đôi giày thể thao của Nhật.
Hiểu mình cần phải tận dụng ưu thế, kết nối với nhà sản xuất Nhật trước khi quá muộn, Knight lên kế hoạch du lịch đến xứ sở mặt trời mọc. Theo như mô tả của nhà sáng lập Phil Knight sau này, ông chỉ có ý tưởng và đâm đầu thực hiện (Just Do It).
Bill Bowerman, một trong hai vị "cha đẻ" của tập đoàn Nike
Tháng 11/1962, Knight du lịch đến Nhật Bản và bắt đầu cuộc hành trình khám phá ngành công nghiệp giày. Tại thành phố Kobe, ông thăm quan một cửa hàng bán giày của hãng Onitsuka Tiger bắt gặp trên phố và chất lượng của những đôi giày tại đây tốt đến mức Knight quyết định nhập khẩu chúng về Mỹ.
Điều thú vị là Knight mới tốt nghiệp đại học, không có vốn cũng chẳng sở hữu bất kỳ công ty nào, nhưng tận dụng ưu thế là người Mỹ, Knight tự giới thiệu mình là giám đốc một hãng phân phối giày và muốn được nói chuyện với chủ hãng Onitsuka.
Thậm chí tên của công ty phân phối này do Knight tự đặt ra và ông đề nghị được trở thành người đại diện của Onitsuka tại Mỹ. Trớ trêu là lời đề nghị này được chấp thuận dù trên thực tế Knight không có gì trong tay và hãng Onitsuka không mấy quan tâm đến thị trường quốc tế.
Năm 1963, Knight nhận được lô hàng 12 đôi giày đầu tiên nhập từ Nhật Bản và bắt đầu rao bán chúng trên chính chiếc xe của mình tại bất cứ đường chạy thể thao nào mà mình có thể đến.
Nhận thấy kiểu kinh doanh này không hiệu quả, Knight tìm đến cựu huấn luyện viên Bill Bowerman - người từng dẫn dắt ông tại trường đại học. Khi đó, Bowerman khá nổi tiếng trong giới thể thao Mỹ do từng huấn luyện cho nhiều vận động viên Olympic.
Sau khi được giới thiệu, Bowerman thích những đôi giày nhập từ Nhật Bản muốn cộng tác. Tháng 1/1964, nhãn hiệu Nike được thành lập dưới tên gọi Blue Ribbon Sport (BRS), tiền thân của Nike với khoản tiền 1.000 USD. Toàn bộ số tiền được dùng để đặt mua 300 đôi giày.
Nhờ mối quan hệ của Bowerman mà chuyến hàng đầu tiên của họ bán hết trong vòng 3 tháng. Ngay trong năm đầu tiên, BRS đã đạt doanh số 8.000 USD và hãng bắt đầu thuê nhân viên để vận hành. Đến năm 1965, doanh thu của BRS đạt 20.000 USD và bắt đầu mở các chi nhánh kinh doanh của mình.
Bowerman cũng thường xuyên tháo các chiếc giày nhập từ Onitsuka để cải tiến, xem chúng được làm thế nào và thêm thắt những nguyên liệu, bộ phận khác nhau nhằm đưa lại sự hiệu quả cho đôi giày. Dần dần, Bowerman bắt đầu chuyển những ghi chú cho Onitsuka để họ sản xuất giày theo cải tiến của ông.
Năm 1968, Thế vận hội Olympic tổ chức tại Mexico đã giúp Nike quảng bá thành công dòng sản phẩm The Cortez do Bill thiết kế. Năm 1969, BRS đạt doanh số 300.000 USD. Thế nhưng sự hút hàng của dòng The Cortez khiến BRS cháy hàng trong khi Onitsuka chẳng tăng thêm sản lượng.
Đến năm 1971, mối quan hệ giữa BRS và Onitsuka Tiger bắt đầu rạn nứt. Đây cũng là bước ngoặt để Nike chính thức ra đời và bắt đầu bán những sản phẩm do mình sản xuất.
Bước ngoặt lớn và sự ra đời đôi giày Nike "bắt nguồn" từ chảo làm bánh quế
Một buổi sáng năm 1971, nhà đồng sáng lập của Nike - Bill Bowerman khi đang ăn sáng cùng vợ đã tình cờ nảy ra một ý tưởng độc đáo. Khi nhìn vào những đường rãnh trong chiếc chảo mà vợ ông dùng để làm bánh quế, ông nhận thấy đây là một khuôn mẫu tuyệt vời để thiết kế phần đế cho một mẫu giày mới.
Chiếc chảo rán "huyền thoại" giúp Bill lấy cảm hứng cho đôi giày chạy đầu tiên
Dựa vào khuôn mẫu của những mẫu giày bóng đá hay bóng chuyền mà Nike đã có từ trước, Bill đã nghiên cứu để chế tạo ra mẫu giày nhẹ hơn và chuyên dùng cho môn điền kinh. Ông muốn đôi giày mới này không cần đinh nhọn mà vẫn có thể bám được trên nhiều loại mặt phẳng một cách dễ dàng.
Sau những ngày tháng tìm tòi, cuối cùng Bill tìm ra được nguyên liệu hoàn hảo để làm đế giày, đó là nhựa urethane. Hợp chất này được sử dụng rất nhiều trong việc chế tạo mút xốp, sơn và keo dán.
Mẫu thử nghiệm đầu tiên Nike Waffle Trainer hiện được trưng bày tại trụ sở chính của Nike
Để làm đế giày, Bill đổ urethane vào chính chiếc chảo làm bánh của vợ. Điều này giúp ông tạo ra được loại đế giày có chất liệu và các chi tiết đúng như mong đợi. Sự sắp xếp của những chiếc đinh vuông trên đế sẽ giúp vận động viên có thể di chuyển dễ dàng trên mọi loại địa hình.
Một buổi thử nghiệm đã diễn ra và thành công ngoài mong đợi. Điều này chính là tiền đề cho sự ra đời của đôi giày chạy đầu tiên của Nike - “Nike Waffle Trainer” và được ra mắt công chúng lần đầu năm 1974.
Ngay sau khi ra mắt, đôi giày chạy này đã "làm mưa làm gió" trên thị trường đồ thể thao thời bấy giờ, đánh dấu bước đầu cho sự phát triển rực rỡ của Nike ngày nay.